W ciąży bez zatrudnienia – co ze świadczeniami ZUS i ubezpieczeniem?

„Jestem w 3 miesiącu ciąży. Do czerwca mam podpisaną umowę o pracę. Poród jest wyznaczony na początek maja. Wiem, że pracodawca nie przedłuży ze mną umowy, więc wszystko wskazuje na to, że w trakcie urlopu macierzyńskiego zostanę bez zatrudnienia. Czy wobec tego ZUS będzie dalej wypłacał mi jakieś środki, czy też zostanę bez żadnych funduszy? Czy będę posiadać ubezpieczenie z NFZ?”

Przepisy prawa pracy ustanawiają szczególną ochronę trwałości stosunku pracy pracownic w ciąży^[1]. Zgodnie art. 177 § 1 ustawy z dnia z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy^[2] pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy. Ochronę tę uzupełnia art. 177 § 3 k.p. wprowadzając mechanizm przedłużenia umowy na czas określony oraz umowy na okres próbny zawartej na czas przekraczający miesiąc − do dnia porodu. Przedłużenie umowy następuje z mocy prawa, bez potrzeby dokonywania jakichkolwiek dodatkowych czynności. W czasie przedłużonego obowiązywania umowy pracownica będzie podlegała szczególnej ochronie trwałości stosunku pracy, o której mowa w art. 177 § 1 k.p. Umowa będzie obowiązywała do dnia porodu – z upływem dnia, w którym pracownica urodziła dziecko umowa ulegnie rozwiązaniu, jednakże w wyniku tego pracownica nabędzie prawo do zasiłku macierzyńskiego za czas odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego^[3]. Urodzenie dziecka nastąpi bowiem w okresie podlegania przez pracownicę ubezpieczeniu chorobowemu. Warunkiem przedłużenia obowiązywania umowy do dnia porodu jest przekroczenie 3 miesiąca ciąży w dniu, którym umowa pierwotnie miała ulec rozwiązaniu[4]. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 grudnia 2002 r.^[5] wskazał, że termin upływu trzeciego miesiąca ciąży (art. 177 § 3 k.p.) oblicza się „w równej miary miesiącach księżycowych (28 dni)”.

A zatem po upływie 84. dnia ciąży umowa zostanie przedłużona do dnia porodu. Z art. 6 ust. 1 pkt 19 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych^[6] wynika z kolei, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają^[7], osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami przebywającymi na urlopach wychowawczych lub pobierającymi zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Nie podlegają one pozostałym ubezpieczeniom społecznym (tj. chorobowemu i wypadkowemu). Nie są też objęte ubezpieczeniem zdrowotnym. Mimo to, zgodnie z art. 67 ust. 6 ustawy z dnia z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych^[8] w czasie pobierania zasiłku macierzyńskiego, zachowują prawo do świadczeń zdrowotnych gwarantowanych przez NFZ.