Kwas salicylowy w recepturze aptecznej – charakterystyka i niezgodności

Niektóre substancje recepturowe mimo upływu lat nie tracą na znaczeniu. Jedną z nich jest kwas salicylowy, który dzięki swoim właściwościom nadal wchodzi w skład różnorodnych postaci leków. W toku cyklu recepturowego wielokrotnie poruszano problematykę związaną z wykonywaniem leków ze wspomnianym kwasem. Nadszedł czas na zebranie wszystkich informacji w jednym artykule, uaktualnienie o nowe informacje i ich podsumowanie.

Czym jest kwas salicylowy?

Kwas salicylowy (Acidum salicylicum) to według Farmakopei XII biały lub prawie biały, krystaliczny proszek albo białe lub bezbarwne, igiełkowate kryształy. Ponadto jest bezwonny i posiada ostry słodko-kwaśny smak. Jego rzadko spotykane synonimy to: Acidum spiricum i Acidum o-oxybenzoicum. Pełna nazwa chemiczna tego związku to kwas 2-hydroksybenzenokarboksylowy, wzór sumaryczny – C7H6O3, natomiast masa cząsteczkowa wynosi 138,1 u.

Pod względem chemicznym kwas salicylowy jest pochodną kwasu benzoesowego należącą do grupy beta-hydroksykwasów. Związek występuje naturalnie, m.in. w korze wierzby (Salix alba) i początkowo z niej był wyodrębniany. Z czasem opracowano metodę syntezy chemicznej i obecnie jest to główny sposób jego otrzymywania.

Działanie kwasu salicylowego

Kwas salicylowy zaliczany jest do substancji o działaniu złuszczającym, posiada właściwości antyseptyczne, przeciwgrzybicze. W mniejszych stężeniach związek będzie działać keratoplastycznie, czyli normalizująco na proces namnażania i rogowacenia komórek naskórka, natomiast w większych stężeniach – keratolitycznie, a więc złuszczająco na martwe komórki naskórka.

Kwas salicylowy stosowany jest wyłącznie zewnętrznie, m.in. do odkażania skóry, usuwania odcisków i modzeli, czy we wzmożonej potliwości. Oprócz preparatów farmaceutycznych, omawiany związek znalazł też zastosowanie w kosmetyce, najczęściej spotkamy go w składzie preparatów przeciwtrądzikowych.

Kwas salicylowy w recepturze

W recepturze natomiast kwas salicylowy używany jest do wykonania różnego rodzaju roztworów, maści czy zawiesin. Wchodzi w skład farmakopealnych preparatów takich jak:

• maść z kwasem salicylowym syn. maść salicylowa (Acidi salicylici unguentum) – zawiera kwas salicylowy w ilości od 1% do 20% zawieszony w wazelinie białej;
• spirytus salicylowy (Spiritus salicylatus syn. Solutio Acidi salicylici spirituosa) – etanolowo-wodny [zawartość etanolu – 66%(v/v) – 74%(v/v)] roztwór kwasu salicylowego, stężenie kwasu salicylowego – 2%;
• pasta cynkowa z kwasem salicylowym (Zinci salicylatis pasta syn. Pasta Lassari) – czyli kwas salicylowy rozproszony w paście cynkowej, finalne stężenie kwasu salicylowego wynosi 2%.