Alergia – choroba XXI wieku

autor: dr n. med. Piotr Dąbrowiecki
specjalista chorób wewnętrznych i alergologii, przewodniczący Polskiej Federacji Stowarzyszeń Chorych na Astmę, Alergie i POCHP

Alergia, czyli „allos ergos”, tzn. inny sposób reakcji na bodźce, to cały szereg schorzeń, objawiających się w różny sposób, charakterystyczny dla narządu, którego dotyka. Może powodować zapalne reakcje skórne, atakować układ oddechowy, powodować zapalenie spojówek, wymioty i biegunkę, a nawet groźny dla życia wstrząs anafilaktyczny. Atak choroby wywołują rozmaite czynniki – np. roztocza kurzu domowego, pleśnie, pyłki roślin, niektóre pokarmy, sierść i skóra zwierząt, jad owadów, leki, substancje chemiczne zawarte np. w kosmetykach. Skłonność do alergii bywa uwarunkowana genetycznie, ale choroba może się też pojawić bez dającej się zidentyfikować przyczyny. Mimo tak wielkiego zróżnicowania postaci choroby, jej mechanizm w większości przypadków jest podobny. Dużą rolę w udzieleniu pierwszej pomocy w przypadku zaostrzenia alergii może odegrać farmaceuta, proponując antyhistaminowe leki dostępne bez recepty.
Choroba zaczyna się od nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego. W prawidłowo działającym systemie obrony limfocyty, wyspecjalizowane komórki odpowiedzialne za zwalczanie zagrażających drobnoustrojów, uaktywniają się w odpowiedzi na kontakt z obcymi białkami – antygenami bakterii, wirusów, komórek nowotworowych. Limfocyty pochłaniają patogeny i produkują wyspecjalizowane przeciwciała niszczące określone ich postacie. Dzięki temu zyskujemy odporność na choroby.
Alergia powstaje, gdy układ odpornościowy produkuje przeciwciała (immunoglobuliny E – IgE) w zetknięciu z niechorobotwórczą, nieszkodliwą substancją (np. mlekiem krowim albo pyłkiem rośliny), co powtarza się później przy każdym zetknięciu z tą substancją. Przeciwciała IgE w obronie przed rzekomym zagrożeniem inicjują wydzielanie tzw. mediatorów reakcji alergicznej (jednym z nich jest histamina), które z kolei wywołują rozmaite objawy. Niektóre mediatory wywołują procesy zapalne powodujące świąd, zaczerwienienie skóry, wysypkę, inne – katar i łzawienie, jeszcze inne – skurcz oskrzeli prowadzący do duszności lub wzrostu przepuszczalności naczyń krwionośnych skutkujący obrzękiem tkanek i spadkiem ciśnienia tętniczego. Zwykle do pierwszej reakcji alergicznej dochodzi w wyniku wielokrotnego kontaktu z alergenem; reakcja zwykle jest natychmiastowa (w ciągu minut), ale zdarza się, że objawy pojawiają się w ciągu 24-72 godzin.
By zapanować nad alergią, stosuje się trzy podstawowe sposoby: unikanie czynnika wyzwalającego reakcję alergiczną, hamowanie reakcji lub zapobieganie jej przez przyjmowanie leków oraz – co jest możliwe w przypadku niektórych alergenów – immunoterapia, czyli odczulanie. W przypadku uczulenia na pyłki, zarodniki pleśni czy kurz nie jest łatwo przestrzegać zasady unikania kontaktu z alergenem, skoro unosi się on w powietrzu. Dlatego w leczeniu tej postaci alergii tak ważna jest farmakoterapia oraz odczulanie.
Typowe objawy alergii wziewnej to świąd nosa, napady kichania, uczucie zatkania nosa, stan zapalny błony śluzowej nosa objawiający się przekrwieniem, obrzękiem i bólem. Alergię od kataru będącego wynikiem infekcji różni przejrzysta, rzadka wydzielina (wydzielina przy przeziębieniu z czasem gęstnieje i ma żółtawy lub zielonkawy kolor). Alergiczny nieżyt nosa może być całoroczny, sprowokowany czynnikami występującymi we wnętrzach, takimi jak kurz i roztocza, sierść i naskórek zwierząt, pleśń i grzyby, pyłki i niektóre bakterie. Gdy alergia jest sezonowa, tzn. ich przyczyną są pyłki roślin i zarodniki grzybów, mówimy o tzw. katarze siennym. Ta druga postać choroby jest wprawdzie ograniczona do okresu pylenia danej rośliny, lecz zwykle ma ostrzejsze objawy; towarzyszą jej zapalenie spojówek, łzawienie, drapanie i ból gardła, częściej powoduje powikłania jak zapalenie zatok. Jest też trudniejsza do opanowania, gdyż alergeny unoszą się wszędzie w powietrzu i przebywając poza domem niewiele można zrobić, by ograniczyć z nimi kontakt.

Strony: 1 2