13 września: Światowy Dzień Sepsy

Czas – to on jest kluczowy w walce z sepsą, groźnym dla zdrowia i życia zespole objawów pojawiających się w odpowiedzi na zakażenie organizmu. Każdego roku sepsa występuje aż u 25 milionów dzieci na świecie, a dla ponad 3 milionów jest przyczyną śmierci^[1]. Światowy Dzień Sepsy, obchodzony każdego roku 13 września, jest dobrym powodem do edukacji i budowania wiedzy społecznej na ten temat – przypomina serwis Medexpress.pl.

Sepsa – co o niej wiemy?

Sepsa często błędnie kojarzona jest z chorobą. Tymczasem nie jest to choroba, a silna reakcja naszego organizmu na zakażenie wywołane bakteriami, wirusami czy grzybami. Jeśli do niego dojdzie, bez odpowiedniego i szybko wdrożonego leczenia może dojść do niewydolności wielonarządowej, często prowadzącej do śmierci pacjenta^[2]. Nie są to niestety odosobnione przypadki. W Stanach Zjednoczonych sepsa jest główną przyczyną śmierci wśród dzieci, wyprzedając w tym niechlubnym pojedynku nawet dziecięce nowotwory^[3].

Dlaczego dzieci?

To właśnie najmłodsi, szczególnie dzieci do piątego roku życia, są najbardziej narażone na wystąpienie poważnych powikłań, wynikających z sepsy. Potwierdzają to dane, mówiące o tym, że aż połowa przypadków wystąpienia sepsy na świecie dotyczy dzieci (25 mln), a aż 40% spośród nich miało mniej niż 5 lat^[4]. Z czego to wynika?

„Układ odpornościowy dzieci, szczególnie tych najmłodszych, nie jest jeszcze na tyle dobrze rozwinięty, aby poradzić sobie z zakażeniem groźnymi drobnoustrojami. Jednymi z bardziej niebezpiecznych spośród nich są meningokoki. Pierwsze objawy zakażenia tymi bakteriami wyglądają zazwyczaj jak zwykłe przeziębienie. To co jednak powinno wzbudzić czujność rodzica, to czas w jakim one postępują. Inwazyjna choroba meningokokowa (IChM) rozwija się niezwykle dynamicznie i może doprowadzić do śmierci dziecka nawet w ciągu 24 h. Dlatego tak ważna jest przede wszystkim profilaktyka, w postaci szczepień, ale także edukacja społeczeństwa, szczególnie rodziców, w zakresie pierwszych objawów wskazujących na rozwój sepsy – mówi dr n. med. Alicja Karney, pediatra, Fundacja Instytutu Matki i Dziecka. Jak wskazują dane Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH za 2022 rok, u około 40% dzieci w Polsce, inwazyjna choroba meningokokowa przebiegała pod postacią sepsy^[5].

T I M E – reaguj!

W przypadku sepsy najważniejszy jest czas! Nawet minuty mogą mieć wpływ na to, czy uda się zapobiec poważnym konsekwencjom zdrowotnym. Organizacja Sepsis Alliance, w ramach podnoszenia świadomości społecznej na temat objawów sepsy, a przez to skutecznego walczenia z jej skutkami, opracowała schemat, który warto zapamiętać – TIME. Wskazuje on na 4 główne symptomy, których pojawienie się powinno „zapalić w rodzicu czerwoną lampkę”, skłaniającą go do pilnego kontaktu z lekarzem.

T (ang. temperature) – pojawienie się temperatury, która nawet po podaniu leków przeciwgorączkowych szybko powraca i rośnie;

I (ang. infection) – pojawienie się objawów przypominających przeziębienie lub infekcję, jak osłabienie, brak apetytu;

M (ang. mental decline) – zmiana zachowania dziecka, z żywego, energicznego na apatyczne, zdezorientowane, ospałe;

E (ang. extremely ill) – pojawienie się bólu, szczególnie nóg (powodującego płacz u dziecka), trudności w oddychaniu, biegunki, obniżenie napięcia mięśniowego.

„Pamiętaj! Jeśli zaobserwujesz kombinację tych objawów u swojego dziecka – nie czekaj. Wezwij karetkę lub skontaktuj się pilnie z lekarzem, podkreślając to, że podejrzewasz rozwój sepsy. Jest to niezwykle ważne, aby jasno sformułować swoje obawy, gdyż w tym wypadku liczy się każda minuta” – dodaje dr n. med. Alicja Karney.

Zapobiegaj zamiast leczyć

Najlepszą formą walki z sepsą i jej konsekwencjami jest oczywiście profilaktyka. I o ile pewnie nie mamy wpływu na każdą potencjalnie niebezpieczną sytuację skutkującą wystąpieniem sepsy, to możemy przynajmniej zmniejszyć to ryzyko. W jaki sposób? Poprzez 4 kluczowe działania:

• dbanie o higienę
• szczepienia przeciwko meningokokom (w tym szczególnie typowi B, odpowiedzialnemu za największą liczbę zakażeń prowadzących do rozwoju inwazyjnej choroby meningokokowej)^[6];
• stosowanie antybiotyków zgodnie z zaleceniami lekarza;
• właściwe odkażanie otwartych ran skóry^[7].

***

Piśmiennictwo:
1. Rudd KE, et al. Lancet. 2020 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31954465
2. http://www.psse.czest.pl/oz/program-meningokoki-sepsa-pytania.pdf
3. Hartman ME, et al. Pediatr Crit Care Med. 2013;14(7):686-693. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23897242
4. Rudd KE, et al. Lancet. 2020 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31954465
5. CHOROBY ZAKAŹNE I ZATRUCIA W POLSCE W 2022 ROKU – Wstępne dane (pzh.gov.pl)
6. Siewert B., Stryczyńska-Kazubska J., Wysocki J, Pediatria po Dyplomie, Medical Tribune Polska, czerwiec 2017
7. Sepsis-and-Children-Fact-Sheet-2-6-23_sk.pdf