Eksperci: odporność słabnie wraz z wiekiem, dlatego szczepienie seniorów jest tak ważne

Wraz z wiekiem pogarsza się sprawność układu odpornościowego, dlatego starsze osoby są bardziej narażone na infekcje i ich cięższy przebieg – przypominają eksperci. Seniorów można jednak zabezpieczyć przed wieloma chorobami zakaźnymi, dzięki szczepieniom, podkreślają.

Jesteśmy schorowanym społeczeństwem

Z danych badania PolSenior2 z 2021 r. wynika, że wielochorobowość dotyczy ponad 65 proc. osób w wieku 60-64 lata i 90 proc. w wieku powyżej 80 lat. Aż 41 proc. osób po 65. roku życia ma cztery lub więcej chorób przewlekłych, a wśród osób powyżej 80 lat odsetek ten wynosi jeszcze więcej, bo 64 proc.

„W porównaniu do innych krajów jesteśmy bardziej schorowanym społeczeństwem. Bardzo słabo w Polsce rośnie tzw. długość życia w zdrowiu” – podkreślił prof. Tomasz Targowski, kierownik Kliniki Geriatrii Narodowego Instytutu Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie, konsultant krajowy w dziedzinie geriatrii.

Polacy najczęściej chorują na choroby układu krążenia. „Rzadko zdarza się osoba starsza, która nie ma żadnej choroby układu sercowo-naczyniowego. Większość osób ma nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe, chorobę wieńcową, czasem niewydolność serca, zaburzenia rytmu serca, powikłania zatorowo-zakrzepowe, są po zawale serca, po incydentach naczyniowo-neurologicznych” – wymienił prof. Artur Mamcarz, kierownik III Kliniki Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Wydziału Lekarskiego WUM. Zwrócił uwagę, że dodatkowo występuje otyłość i cukrzyca, co również powoduje powikłania sercowo-naczyniowe. - A układ immunologiczny wraz z wiekiem starzeje się równoległym torem – dodał specjalista.

Warto się szczepić, jeśli tylko są dostępne szczepionki

Dlatego infekcje u osób z wielochorobowością są poważnym problemem, ponieważ każda może spowodować zaostrzenie choroby przewlekłej. Prof. Mamcarz przypomniał, że proces zapalny związany z infekcją może na przykład zdestabilizować blaszkę miażdżycową i zaostrzyć przebieg choroby wieńcowej, zwiększając ryzyko hospitalizacji pacjenta. „Temu wszystkiemu można zapobiec dzięki szczepieniom. Warto się szczepić, jeśli tylko są dostępne szczepionki” – zaznaczył specjalista.

Ponieważ osoby starsze mogą również słabiej reagować na szczepienia, producenci starają się opracowywać szczepionki tak, aby były one jak najbardziej skuteczne, także u osób z osłabioną odpornością.             

„Nowoczesne szczepionki są wytwarzane z myślą o osobach starszych, które potrzebują odporności” – powiedział prof. Leszek Szenborn, kierownik Katedry i Kliniki Pediatrii i Chorób Infekcyjnych Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, zastępca Przewodniczącego Polskiego Towarzystwa Wakcynologii.

Jak wyjaśnił, widać to po przykładzie szczepionek przeciw półpaścowi. Skuteczność starszej szczepionki spadała wraz z upływem czasu. Nowa szczepionka, dostępna obecnie na rynku, znacznie dłużej utrzymuje swoją skuteczność. Z badania ZOSTER-049, przedstawionego podczas Europejskiego Kongresu Towarzystwa Mikrobiologii Klinicznej i Chorób Zakaźnych w kwietniu 2024 r. w Barcelonie wynika, że w okresie 11 lat obserwacji u dorosłych powyżej 50. roku życia skuteczność szczepionki wynosiła 87,7 proc. Jest to możliwe dzięki dodanemu do niej nowemu adiuwantowi, tj. substancji wzmacniającej odpowiedź immunologiczną.

„Podobnie jest w przypadku szczepionek przeciw RSV (syncytialny wirus oddechowy – przyp. red.) dla dorosłych. Dzięki nowym adiuwantom antygen jest dużo lepiej rozpoznawany przez układ odpornościowy, wytwarzane są przeciwciała, tworzy się pamięć immunologiczna – wyjaśnił prof. Szenborn.

Konieczne większe inwestycje w profilaktykę i zdrowie publiczne

Zdaniem ekspertów ze względu na starzenie się społeczeństwa konieczne są większe inwestycje w profilaktykę i zdrowie publiczne, w tym również w szczepienia. „Nie chronią one w 100 proc. przed zachorowaniem, ale nawet jeśli osoba zaszczepiona zachoruje, to przebieg choroby jest lżejszy” – zaznaczył prof. Mamcarz.

Szczepienia są też opłacalne dla systemu ochrony zdrowia. „Nasze społeczeństwo starzeje się. Państwu opłaca się zainwestować w grupę osób starszych, żeby były dłużej sprawne, żeby później nie wydawać pieniędzy na bardziej kosztowne leczenie i niepotrzebne hospitalizacje” – podkreślił prof. Szenborn.

W ostatnim czasie w przypadku części szczepionek dla seniorów udało się zlikwidować barierę finansową, która mogła utrudniać im dostęp do szczepień. Obecnie bezpłatne dla seniorów są szczepionki przeciw RSV i grypie, a także – w przypadku chorób współistniejących - przeciw półpaścowi i pneumokokom. Bezpłatna jest również szczepionka przeciw COVID-19.

„Wiele się u nas zmieniło w ostatnich latach: coraz więcej szczepień jest refundowanych lub bezpłatnych, choć jeszcze nie wszystkie. Mamy coraz lepiej zorganizowany system, szczepienia są nie tylko realizowane w przychodniach, ale też w aptekach, coraz więcej mówi się o szczepieniach dla osób starszych. Oczywiście, przed nami jeszcze wiele pracy” – ocenił prof. Szenborn.

W opinii prof. Anety Nitsch-Osuch, kierownik Zakładu Medycyny Społecznej i Zdrowia Publicznego WUM, konsultanta wojewódzkiego w dziedzinie epidemiologii na Mazowszu, niezbędna jest edukacja i promocja zachowań prozdrowotnych. „Tu konieczne są działania dwutorowe: po pierwsze lekarze powinni na każdej wizycie informować pacjentów o możliwości profilaktyki w formie szczepień. Po drugie, potrzebna jest akcja społeczna, adresowana do pacjentów, dotycząca szczepień” – podsumowała specjalistka. (PAP)