Zastosowanie cetyryzyny u dzieci – studium przypadków

Leki przeciwhistaminowe II generacji (LPHIIG), w tym cetyryzyna (CT, Tab. 1), w odróżnieniu od I generacji cechują się selektywnym oddziaływaniem na receptory histaminy, dłuższym czasem działania i dają mniejszą liczbę działań niepożądanych.^[2] Cechują się również dobrym wskaźnikiem monitorowania stężenia leku we krwi (farmakokinetyką), szybkim czasem wchłaniania (0,8-3 godzin) i długim czasem działania (do 24 godzin).^[3] Większość nie wywołuje powikłań metabolicznych, nie blokuje obwodowego układu cholinergicznego i adrenergicznego (nie przenika przez barierę przenikania krew-mózg, nie modyfikuje działania histaminy – ważnego mediatora w ośrodkowym układzie nerwowym, odpowiadającego m.in. za hamowanie łaknienia, regulację rytmu sen/czuwanie oraz zachowanie równowagi) oraz nie zmieniają aktywności kanałów jonowych w sercu.^[1]

W grupie małych dzieci jest najczęściej stosowana ze względu na dobry indeks terapeutyczny, tzn. stosunek efektywności do stopnia bezpieczeństwa. Szczególną uwagę z kolei należy poświęcić pacjentom z ciężkimi zaburzeniami czynności nerek niezależnie od wieku przez zaprojektowanie indywidualnego planu terapii CT w odniesieniu do klirensu kreatyniny (Tab. 2). W terapii alergicznego nieżytu nosa autorzy raportu ARIA 2010 (Allergic Rhinitis and its Impact on Asthma) rekomendują stosowanie LPHIIG ze względu na brak efektu sedacji i nie wchodzenie w interakcje z cytochromem P450.^{[6, 7]} CT jako LPHIIG wykazuje szerokie spektrum działania nie tylko w leczeniu, ale i profilaktyce przewlekłego i sezonowego alergicznego nieżytu nosa, sezonowego alergicznego zapalenia spojówek, przewlekłej pokrzywki idiopatycznej.^[8]

CT jako metabolit hydroksyzyny stosowany w alergicznym nieżycie nosa nie podlega następowej transformacji i hamuje chemotaksję eozynofilu. We wczesnej fazie reakcji alergicznej zmniejsza proporcjonalnie ilość endo- i egzogennej histaminy, a późnej hamuje migrację komórek prozapalnych. W znacznym stopniu również zmniejsza ekspresję cząsteczek adhezyjnych (ICAM 1,VCAM-1).^[8] U pacjentów z cechami atopii hamuje powstawanie prostaglandyny D2 i zmniejsza nadreaktywność oskrzeli. Przez zmniejszenie przepuszczalności naczyń błon śluzowych jamy nosa ogranicza w nich liczbę komórek eozynofilowych.^[8] Co więcej, badania potwierdziły, że skuteczność CT jest zależna od stosowanej dawki.^[7]

Na rynku farmaceutycznym CT dostępna jest w postaci tabletek, syropów i kropli doustnych. Jak dowodzą polskie badania przeprowadzone na grupie 4192 badanych z rozpoznanym alergicznym nieżytem nosa, do grupy najczęściej stosowanych leków przeciwalergicznych zaliczyć można CT i loratadynę względem innych dostępnych bez recepty.^[8]

Efektywność CT w alergicznym nieżycie nosa została dobrze udokumentowana w badaniach klinicznych z placebo, które z jednej strony dowodzą o przewadze CT na przykład nad fenoksyfenadyną, lewocetyryzyną i desloratadyną^[9], a z drugiej podkreślają możliwość kontroli objawów nosowych. Co ciekawe, udowodniono również, że CT poprawia znamiennie jakość życia pacjentów, zwłaszcza z rozpoznanym całorocznym alergicznym nieżytem nosa.^[8] Randomizowane podwójnie zaślepione badanie z placebo przeprowadzone wieloośrodkowo na grupie 158 pacjentów w wieku 18-65 lat, u których stosowano CT w dawce 10 mg/dobę przez cztery tygodnie vs placebo (n=163), w ocenie jakości życia RQLQ (Rhinitis Quality of Life Question naire) i skalą objawów nosowych TSSC (Total Symptom Severity Complex), wykazało kaskadowo znamiennie lepszy efekt terapeutyczny CT w każdym tygodniu terapii.^[10] W innym badaniu z kolei dowiedziono o porównywalnej skuteczności CT i stosowanego donosowo sterydu. Ford i wsp. w badaniu na grupie 978 pacjentów uczulonych na pyłek ambrozji w terapii 10 mg/dobę CT (n=170) i analogicznie stosowany propronian fluktykazonu w dawce 200 mg/dobę (n=170) i grupie kontrolnej (n=171) wykazał porównywalną skuteczność terapii zarówno LPHI IG, jak i donosowym sterydem vs placebo.^[11] W populacji małych dzieci również potwierdzono dobry efekt terapeutyczny CT. W badaniu randomizowanym z podwójnie ślepą próbą na populacji dzieci w wieku 6-11 lat poddanych dwutygodniowej terapii CT 10 mg/dobę (n=231), loratadyną 10 mg/dobę (n=221) i placebo (n=231) ta pierwsza wykazała znamiennie większą skuteczność względem placebo mierzoną skalą objawów Total Symptom Severity Complex (TSSC). Co więcej, wykazała zdecydowanie większą przewagę w analogicznie stosowanej terapii loratadyną (–2.1 versus –1.8; p=0,124).^[12] Celowana terapia alergicznego nieżytu nosa jest gwarantowaną miarą sukcesu ze względu na minimalizację odległych skutków zdrowotnych, w tym astmy oskrzelowej. Autorzy Polskiego Standardu Leczenia Nieżytów Nosa 2013 podkreślają szczególną rolę LPHIIG w leczeniu chorób alergicznych, w tym CT, wskazując tym samym na działanie profilaktyczne oraz konieczność stosowania systematycznie LPHIIG celem zwiększenia skuteczności terapeutycznej.^[13]

Reasumując, CT spełnia wymogi stawiane nowoczesnym lekom przeciwhistaminowym ze względu na: duży stopień bezpieczeństwa, minimalną liczbę działań niepożądanych, udokumentowaną skuteczność terapeutyczną i przewagę nad molekułami nowszej generacji.

***

Piśmiennictwo:
1. Panek M, Pietras T, Kuna P. Leki antyhistaminowe – kiedy i jak stosować w chorobach alergicznych. Terapia. 2014:3(1).
2. Rygalski M, Zawisza E. Atrybuty nowoczesnego leku przeciwhistaminowego. Lek w Polsce. 2015;25(3).
3. Charakterystyka Produktu Leczniczego; Allertec tabletki powlekane; 10 mg; 20 tabl., 30 tabl., krople doustne, roztwór; 10 mg/ml; 10 ml, 20 ml, syrop; 1 mg/ml (5 mg/5 ml); 100 ml.
4. Gonzalez-Estrada A, Geraci SA. Allergy Medications During Pregnancy. Am J Med Sci. 2016 Sep;352(3):326-31. doi:10.1016/j.amjms. 2016.05.030. Epub 2016 Jun 3.
5. Palmsten K, Flores KF, Cham bers CD i wsp. Most Frequently Reported Prescription Medications and Supplements in Couples Planning Pregnancy: The LI FE Stu dy. Re prod Sci. 2018 Jan;25(1):94-101. Doi: 10.1177/1933719117702249. Epub 2017 Apr 12.
6. Brożek JL, Bousqu et J, Baena-Cagnani CE i wsp. Allergic Rhinitis and its Impact on Asthma (ARIA) guidelines: 2010 Revision. J Allergy Clin Immunol 2010; 126: 466-76.
7. Chudek J. Zastosowanie, skuteczność i tolerancja preparatów cetyryzyny w codziennej praktyce klinicznej. Problemy medycyny rodzinnej 2009; VOL. XI, Nr 1: 70-4.
8. https://bazalekow.mp.pl/leki/doctor_subst.html?id=166 (dostęp 21.02.2018).
9. Pampura AN, Papadopoulos NG, Spièák V. Evidence for clinical safety, efficacy, and parent and physician perceptions of levocetirizine for the treatment of children with allergic disease. Int Arch Allergy Immunol. 2011; 155(4):367-78. doi: 10.1159/ 000321181.
10. Skoner DP, LaForce CF, Nathan RA i wsp. Effect of cetirizine on symptom severity and quality of life in perennial allergic rhinitis. Allergy Asthma Proc. 2014 Jul-Aug;35(4):338-45. Doi: 10.2500/aap. 2014.35.3760.
11. Ford LB, Matz J, Hankinson T i wsp. A comparison of fluticasone propionate nasal spray and cetirizine in ragweed fall seasonal allergic rhinitis. Allergy Asthma Proc. 2015 Jul-Aug;36(4):313-9. doi: 10.2500/aap.2015.36.3860.
12. Nayak AS, Berger WE, LaForce CF i wsp. Randomized, placebo controlled study of cetirizine and loratadine in children with seasonal allergic rhinitis. Allergy Asthma Proc. 2017 May 1;38(3):222-30. doi: 10.2500/aap.2017.38.4050.
13. Samoliński B, Arcimowicz M, Buczyłko K i wsp. Polskie Standardy Leczenia Nieżytów Nosa (Po SLeNN). Stanowisko Panelu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Alergologicznego Wyd. Medycyna Praktyczna. Kraków 2013. ISBN 978-83-7430-371-2.