Opieka farmaceutyczna
Zalecenia dietetyczne w dolegliwościach dolnego odcinka przewodu pokarmowego
9 minut
Zespół jelita drażliwego (ang. irritable bowel syndrome, IBS) jest czynnościowym zaburzeniem przewodu pokarmowego, charakteryzującym się bólem brzucha, związanym ze zmianą konsystencji stolca i/lub rytmu wypróżnień. W krajach zachodnich występowanie IBS ocenia się na 15-20% populacji młodocianych i dorosłych. Objawy chorobowe najczęściej pojawiają się w 3 i 4 dekadzie życia. Można wyróżnić trzy postacie IBS: z przewagą biegunki, z przewagą zaparcia oraz postać mieszaną – biegunkowo-zaparciową. W okresie występowania biegunek należy stosować dietę łatwostrawną, niskotłuszczową, z ograniczeniem nierozpuszczalnej frakcji błonnika pokarmowego. Ta frakcja błonnika przyspiesza perystaltykę jelit i działa drażniąco na jelita. Komponując dietę należy uwzględnić w niej delikatne warzywa i dojrzałe owoce, stosować warzywa gotowane, rozdrobnione, owoce należy spożywać bez skórki i pestek, najlepiej w postaci przecierów lub soków, stosować oczyszczone przetwory zbożowe. Potrawy przyrządza się metodą gotowania w wodzie, na parze, duszenia bez tłuszczu, pieczenia w folii lub w pergaminie. Z diety należy wyeliminować tłuszcze, zwłaszcza zwierzęce (smalec, słonina, boczek) oraz tłuste mięsa, wędliny, podroby, tłuste sery żółte i topione. Z uwagi na ograniczenie podaży błonnika w diecie stosuje się wyłącznie pieczywo pszenne (chleb, bułki, sucharki, wafle), drobne kasze (ryż, kasza manna, kaszka kukurydziana, płatki owsiane), drobne makarony. Z diety należy również wyeliminować produkty zawierające cukry proste, które wywołują procesy fermentacyjne w jelitach, tj. fruktozę (miód, słodkie owoce, soki owocowe, przetworzone produkty zawierające syrop glukozowo fruktozowy), laktozę (mleko spożywcze), rafinozę i stachiozę (warzywa strączkowe i cebulowe). Procesy fermentacyjne w jelitach może wywołać również sorbitol – substancja słodząca występująca w produktach takich jak: guma do żucia, słodycze, dżemy niskosłodzone, czekolada, duże ilości sorbitolu zawierają też soki jabłkowy, gruszkowy, winogronowy, śliwki suszone, świeże, wiśnie i gruszki. Z diety chorego cierpiącego na IBS należy także wykluczyć kwaśne owoce i warzywa, napoje i dania zimne, słone, pikantne, ostre przyprawy, wody mineralne gazowane, kawę. Wskazane jest natomiast spożywanie chudego mięsa (drób, chuda wołowina, cielęcina, królik), chudych gatunków ryb (dorsz, sandacz, morszczuk). Do diety należy włączyć warzywa i owoce bogate w pektyny, np. jabłka. Dozwolone jest także spożywanie marchwi, pietruszki, selera, ziemniaków, cukinii, pomidorów bez skórki, zielonej sałaty, bananów, owoców jagodowych w postaci przecierów. Do diety chorego należy włączyć produkty obniżające perystaltykę jelit, tj. mąkę ziemniaczaną (kisiele), żelatynę (galaretki owocowe, mięsne), napoje garbnikowe (mocna gorzka herbata, napar z suszonych czarnych jagód, kakao na wodzie). Aby nie dopuścić do odwodnienia organizmu, należy również pamiętać o wypijaniu odpowiedniej ilości płynów (2-3 litry na dobę). Posiłki należy spożywać w spokojnej atmosferze, bez pośpiechu. W ciągu dnia należy spożywać 5 posiłków o mniejszej objętości. W postaci zaparciowej zespołu jelita nadwrażliwego dieta zależy od rodzaju zaparć. I tak w przypadku zaparć atonicznych stosuję się dietę bogatoresztkową. Natomiast w przypadku zaparć, kiedy występują stany skurczowe oraz zapalne jelit, a także wzdęcia, obowiązuje dieta łatwo strawna z ograniczeniem błonnika w postaci surowej. Zalecenia dietetyczne obowiązujące w obu przypadkach opisano powyżej. Objawy kliniczne zespołu jelita nadwrażliwego pojawiają się często po spożyciu posiłku. Pacjent w okresie 1-2 tygodni powinien zapisywać spożywane przez siebie pokarmy i objawy występujące po ich spożyciu. Ułatwia to identyfikację produktów, których należy unikać.
Piśmiennictwo:
1. Jarosz M. Praktyczny podręcznik dietetyki. Warszawa: Instytut Żywności i Żywienia, 2010.
2. Bujko J. Podstawy dietetyki. Warszawa: SGGW, 2008.
3. L. Chevallier, 51 zaleceń dietetycznych w wybranych stanach chorobowych, Urban & Partner, 2015.
4. H. Ciborowska, A. Rudnicka, Dietetyka – żywienie zdrowego i chorego człowieka, wyd. PZWL, 2014.