Opieka farmaceutyczna
Jak prawidłowo nawadniać organizm?
9 minut
Niedostateczna podaż płynów prowadzi do zachwiania równowagi wewnątrzustrojowej i termoregulacji, a w konsekwencji do poważnych zaburzeń stanu zdrowia. Odwodnienie rzędu 1% obniża wydolność fizyczną. Dalsza utrata płynów powoduje zaburzenia koncentracji, bóle głowy, drażliwość, senność, wzrost temperatury ciała. Poważne odwodnienie, zwłaszcza przy podwyższonej temperaturze otoczenia, grozi udarem cieplnym, natomiast utrata wody rzędu 20% masy ciała może być przyczyną śmierci.
Grupą szczególnie narażoną na przegrzanie organizmu w warunkach wysokiej temperatury są niemowlęta, u których procesy termoregulacji nie zostały w pełni wykształcone. Kolejną grupą narażoną na przegrzanie cieplne są osoby starsze. Procesy starzenia, zaburzenia odczuwania pragnienia, stosowanie leków – np. moczopędnych, mniejsza ogólna zawartość wody w ustroju mogą być czynnikami sprzyjającymi większej utracie wody w tej grupie wiekowej.
Aby skutecznie nawodnić organizm, szczególnie w czasie upałów, starajmy się pić powoli, małymi łykami, preferowane są napoje, których temperatura wynosi 4-10 st. C. Najlepsza do gaszenia pragnienia jest woda i w przypadku osób zdrowych powinniśmy wybierać wodę niegazowaną z odpowiednią zawartością wybranych składników mineralnych (m.in. wapnia, magnezu, potasu, sodu, chloru i żelaza). W tym wypadku wody średniozmineralizowane i wysokozmineralizowane zawierają odpowiednio od 500 do 1500 mg oraz powyżej 1500 mg wybranych składników mineralnych na litr wody. Natomiast w żywieniu niemowląt i dzieci poleca się dobrej jakości wody, pozytywnie zaopiniowane przez jednostki pediatryczne. Wody wysycone dwutlenkiem węgla (CO2) nie są wskazane w przypadku osób cierpiących na problemy żołądkowo-jelitowe. Nacisk wywierany przez CO2 na część odźwiernikową żołądka powoduje uwalnianie gastryny, który pobudza wydzielanie soku żołądkowego, ponadto obecność CO2 może być przyczyną odbijania i uczucia pełności w żołądku.
Jeżeli nie przepadamy za smakiem czystej wody, możemy letni napój wzbogacić w takie dodatki jak plaster cytryny lub limonki oraz liście mięty. Podczas gorącego lata warto sięgać po napoje na bazie maślanki, jogurtu i kefiru, odtłuszczonego mleka, bez dodatku cukru. Zdecydowanie odradza się spożywania słodkich, gazowanych napojów. Napoje te z uwagi na dużą zawartość cukru nie najlepiej gaszą pragnienie i sprawiają, że pijemy je w dużych ilościach. To właśnie z uwagi na wysoką zawartość cukrów prostych spożycie słodzonych napojów gazowanych najczęściej łączone jest z ryzykiem występowania otyłości i chorób z nią związanych. Ponadto słodzone napoje sprzyjają rozwojowi próchnicy. Sporadycznie w upalne dni gasić pragnienie możemy rozcieńczonymi sokami, smoothies, koktajlami, ale wyłącznie tymi, które przygotujemy samodzielnie, bez dodatku cukru.
Z kolei, osobom aktywnym, trenującym powyżej 90 minut dziennie zaleca się spożywanie napojów izotonicznych. Napoje te składają się głównie z wody, elektrolitów i łatwo przyswajalnych węglowodanów, a odpowiednie stężenie osmotycznie substancji czynnych przyspiesza wchłanianie płynów i zawartych w napojach izotonicznych składników, a co za tym idzie, zmniejsza ryzyko zachwiania równowagi wodno-elektrolitowej w czasie wzmożonego wysiłku fizycznego. Chociaż na rynku dostępnych jest szereg napojów izotonicznych, to z powodzeniem można je także przygotować samodzielnie w domu.
W niektórych przypadkach również nadmiar wody może być szkodliwy dla zdrowia, powodując zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej. Jednak niekorzystne skutki nadmiernego spożycia płynów u osób zdrowych występują stosunkowo rzadko. Zagrożenie może pojawić się przy jednorazowym spożyciu dużych ilości płynów, znacznie przekraczających możliwości wydalania wody przez nerki. Polidypsja, czyli nadmierne spożycie wody, może dotknąć osoby cierpiące na schizofrenię i zaburzenia jedzenia. Ilość spożywanych płynów, jak również podaż elektrolitów powinna być ściśle kontrolowane przez osoby cierpiące na niewydolność nerek, zwłaszcza w jej schyłkowej fazie i osoby dializowane.
Piśmiennictwo:
1. Dennis EA, Dengo AL, Comber DL, Flack KD, Savla J, Davy KP, Davy BM. Water consumption increases weight loss during a hypocaloric diet intervention in middle-aged and older adults. Obesity (Silver Spring). 2010 Feb; 18(2): 300-7. doi: 10.1038/oby.2009.235. Epub 2009 Aug 6
2. Brzozowska A., Gawęcki J. Woda w żywieniu i jej źródła. Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, 2015.
3. Karowicz-Bilińska A. Woda i jej znaczenie dla organizmu kobiety. Ginekol Pol. 2011, 82, 455 459.
4. Popkin BM, D’Anci KE, Rosenberg IH. Water, hydration, and health. Nutr Rev. 2010 Aug; 68(8):439-58.