Dieta w kontekście zdrowia psychicznego

 6 minut

Wraz z postępem cywilizacyjno-społecznym warunki życia większości ludzi na świecie uległy znacznej poprawie. Jednak postęp ten obok niewątpliwych korzyści niesie również negatywnie konsekwencje związane ze wzrostem częstości występowania niektórych zaburzeń psychicznych. Jako jeden z czynników ryzyka wskazuje się nieprawidłowy sposób żywienia.

Wśród najczęściej diagnozowanych zaburzeń psychicznych wymienia się obecnie zaburzenia depresyjne i lękowe. Depresja jest chorobą wielopoziomową, która istotnie wpływa na jakość życia człowieka, często uniemożliwiając mu prawidłowe funkcjonowanie na co dzień. Obecnie wskaźnik chorobowości depresji jest wysoki. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) podaje, że może dotyczyć ona blisko 4% światowej populacji.[1] Choroba ta częściej dotyka kobiety i jest skorelowana z wiekiem. Z danych krajowych wynika, że rokrocznie zwiększa się liczba Polaków realizujących recepty na leki przeciwdepresyjne.[3]

Z perspektywy zdrowia publicznego podkreśla się rolę modyfikowalnych czynników środowiskowych sprzyjających powstawaniu depresji. Wiążą się one z dynamicznym rozwojem społeczeństwa i gospodarki, zwiększonymi oczekiwaniami społecznymi, ambicjami, skróceniem czasu trwania snu, brakiem aktywności fizycznej i narażeniem na permanentny stres. Zwraca się również uwagę na wadliwy sposób żywienia jako jeden z czynników istotnie zwiększających ryzyko pojawienia się depresji.[2]

Rzeczywiście, biorąc pod uwagę dane na temat zachowań żywieniowych Polaków można zauważyć, że w ostatnich latach Polacy częściej korzystają z ofert dań typu fast food i chętniej sięgają po przekąski, w postaci słodyczy, słonych przekąsek oraz słodzonych napojów. Przekąski te najczęściej spożywane są wieczorem lub tuż przed snem. Z kolei Polacy rzadziej sięgają po owoce i warzywa.[4] Wyniki badań przeprowadzonych przez polskich naukowców na grupie 1097 dorosłych Polaków dowodzą, że również izolacja społeczna wprowadzona w związku z pojawieniem się pandemii COVID 19 wywołanej przez koronawirusa SARS-CoV-2 pogłębiła nieprawidłowe zwyczaje żywieniowe Polaków, zwłaszcza tych z już występującą nadwagą. U osób tych w czasie izolacji nastąpił dalszy przyrost masy ciała, a jako przyczynę tego zjawiska podawano zwiększoną częstość podjadania i ograniczenie spożycia warzyw, owoców, roślin strączkowych, natomiast zwiększone spożycie mięsa, pełnotłustych przetworów mlecznych i dań typu fast-food.[5] Takie nieprawidłowe zwyczaje żywieniowe prowadzą do wzrostu masy ciała i ujawnienia się nadwagi i otyłości, a ta ostatnia jest czynnikiem istotnie zwiększającym ryzyko wystąpienia depresji.[6]

Ze względu na fakt, że w literaturze przedmiotu niewiele jest badań oceniających zależność pomiędzy żywieniem a występowaniem zaburzeń psychicznych, grupa amerykańskich naukowców zgromadziła wyniki badań, w których respondentów podzielono na trzy grupy różniące się stopniem nasilenia zaburzeń psychicznych. Zauważono, że wraz z nasileniem tych zaburzeń, respondenci deklarowali mniejszą częstość spożycia warzyw i owoców, a większą dań typu fast-food, frytek, cukru i słodzonych napojów.[7] Również w innych badaniach podkreślano, że stosowanie się do wzoru diety zachodniej, obfitującej w mięso, produkty przetworzone, cukier, oczyszczone produkty zbożowe, pełnotłuste przetwory mleczne, a także produkty zawierające kwasy tłuszczowe trans związane jest ze znacznym wzrostem ryzyka zachorowania na depresję. Tym samych spadek spożycia ryb i innych produktów zawierających kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3 również związany jest ze wzrostem zachorowań na depresję.[8]

W badaniach epidemiologicznych przeprowadzonych w sześciu krajach zauważono związek pomiędzy wzrostem spożycia cukru a dynamiką zachorowań na depresję.[9] Postuluje się, że stosowanie się do wzoru diety zachodniej związane jest z niedoborem szeregu składników odżywczych istotnych dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, tj. witamin z grupy B, w tym kwasu foliowego, witaminy D, cynku, magnezu, naturalnych przeciwutleniaczy oraz kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3, w szczególności kwasu eikozapentaenowego (EPA).[8]

Z kolei metaanaliza 26 badań interwencyjnych z zastosowaniem podwójnie ślepej próby kontrolowanej placebo dowiodła, że suplementacja wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi z rodziny omega-3 (jako uzupełniająca forma terapii), z przewagą kwasu EPA (≥ 60%) podawanego w dawce ≤1 g dziennie wiąże się z istotnym zmniejszeniem nasilenia objawów depresji. Chociaż, jak podkreślają autorzy badań, nie jest znany bezpośredni mechanizm przeciwdepresyjny EPA, zaproponowano kilka potencjalnych mechanizmów neurofizjologicznych wyjaśniających związek pomiędzy spożyciem kwasów tłuszczowych omega-3 a depresją. Kwasy tłuszczowe omega-3 są m.in. niezbędne w rozwoju i czynnościach mózgu, wykazują działanie przeciwzapalne, wpływają na funkcjonowanie błon komórkowych i wychwyt zwrotny neurotransmiterów.[10, 11]

Dostępne są również wyniki badań, potwierdzające, że stosowanie się do zaleceń diety śródziemnomorskiej, której istotą są warzywa, owoce, oliwa z oliwek, ryby morskie, orzechy, produkty zbożowe z pełnego przemiału, związane jest z niższym ryzykiem depresji.[12]

Zwrócono uwagę, że mikrobiota jelitowa, a właściwie stan jej nierównowagi, może być powiązany z zaburzeniami zdrowia psychicznego, m.in. z depresją i zaburzeniami lękowymi.[13] Porównano próbki kału pacjentów ze zdiagnozowanymi zaburzeniami depresyjnymi oraz osób zdrowych. W grupie pacjentów z depresją niska liczebność bakterii Faecalibacterium była skorelowana z zaostrzeniem objawów depresji.[14]

Biorąc pod uwagę wyniki przedstawionych badań, dbając o swoje zdrowie psychiczne, poza unikaniem stresu i dbaniem o odpowiednią długość snu i aktywność fizyczną, można dokonywać również właściwszych wyborów żywieniowych i na nowo zdefiniować swoją codzienną dietę.

***

TUTAJ znajdą Państwo przepisy na zdrowe zamienniki dań typu fast food.
Zapraszamy do wypróbowania naszych przepisów!

 

Piśmiennictwo:
1. GBD 2017 Disease and Injury Incidence and Prevalence Collaborators. Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 354 diseases and injuries for 195 countries and territories, 1990-2017: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2017. Lancet. 2018;392(10159):1789-1858.
2. Popa T.A, Ladea M. Nutrition and depression at the forefront of progress J Med Life 2012, Dec 15;5(4):414-9.
3. Ministerstwo Zdrowia. Program Polityki Zdrowotnej. Program zapobiegania depresji w Polsce na lata 2016-2020 (aktualizacja). Dostęp ze strony: https://www.gov.pl/web/zdrowie/program zapobiegania-depresji-w-polsce-na-lata-2016-2020
4. Komunikat z badań CEBOS. Zachowania żywieniowe Polaków. Warszawa sierpień 2014, nr. 115/2014. ISSN 2353-5822. Dostęp ze strony https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2014/K_115_14.PDF
5. Aleksandra Sidor A., Rzymski P. Dietary Choices and Habits during COVID-19 Lockdown: Experience from Poland. Nutrients. 2020 Jun 3;12(6):1657.
6. Luppino F.L. Overweight, obesity, and depression: a systematic review and meta-analysis of longitudinal studies. Arch Gen Psychiatry 2010 Mar;67(3):220-9.
7. Banta J.E. et al. Mental health status and dietary intake among California adults: a population-based survey Int J Food Sci Nutr. 2019 Sep;70(6):759-770.
8. Ye L. et al. Dietary patterns and depression risk: A meta-analysis. Psychiatry Res. 2017 Jul;253:373-382.
9. Westover A. N.; Marangell L. B. A cross-national relationship between sugar consumption and major depression? Depress Anxiety. 2002;16(3): 118-20.
10. Liao Y. et al. Efficacy of omega-3 PUFAs in depression: A meta-analysis. Transl Psychiatry. 2019 Aug 5;9(1):190.
11. Wilczyńska A. Kwasy tłuszczowe w leczeniu i zapobieganiu depresji. Psychiatria Polska. 2013, XLVII/4, s. 657-666.
12. Sanchez-Villegas i wsp. Mediterranean dietary pattern and depression: the PREDIMED randomized trial. BMC Med 2013 Sep 20;11:208.
13. Liśkiewicz P. i wsp. Flora jelitowa a patomechanizm powstawania zaburzeń afektywnych i lękowych – aktualny stan wiedzy i dalsze perspektywy. Psychiatry 2018; 15, 2: 70-76.
14. Jiang H. Altered fecal microbiota composition in patients with major depressive disorder Brain Behav Immun. 2015 Aug;48:186-94.